Türkiye’nin Doğu, Güneydoğu, Akdeniz, İç Anadolu ve Karadeniz bölgeleri, Kahramanmaraş merkezli 10 ili etkileyen 7.7 ve 7.6 büyüklüğündeki depremlerle sarsıldı. Binlerce yıkım, ölüm ve yaralanmalara neden olan depremler sonrası bölgelerde, arama- kurtarma çalışmalarına devam ediliyor. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi’nin (DEÜ) Su Kaynakları Yönetimi ve Su Kaynaklı Organik Afetlerin Kontrolü Araştırma ve Uygulama Merkezi (SUMER) Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Celalettin Şimşek de zelzele sonrası yer altı sularına ve ihtimaller içinde tehlikelere dikkat çekti.
Şimşek, “Depremler yer altı suyunda iki mühim değişiklik yapabilir. Yer altı suyu seviyesinde ve kimyasında değişimler yaşanabilir. Halk sağlığını direkt ilgilendirdiği için ilk olarak kimyasal boyutunu değerlendirelim. Fay hatlarının derin jeotermal suların yada organik bileşikli serimanlar var ise eski göl yatakları olabilir, kömür alanları olabilir buralardan metan gazı, karbondioksit ve sülfür gazları yer altı suyuna karışabiliyor. Bunun örneklerini gördük. 2022 yılındaki Düzce depreminde bazı kuyularda metan gazı girişleri oldu. Hatta halk çakmağı çakınca suyun yandığını gördük. Bu şekilde durumlar bölgede yaşanabilir” dedi.
Fay hatları süresince jeotermal sularında yer altı suyuna karışabildiğine dikkat çeken Prof. Dr. Şimşek, “Bu şekilde durumda suyun sıcaklığında artış olacaktır. Bu tür sıcaklığında artış olan sular tüketilmemeli. Bundan dolayı jeotermal sular yüksek oranda metal konsantrasyonu içerebilir. Bu tür sudaki değişimler olan bölgelerde tüketmeden yetkililere bildirilmelidir” diye konuştu.
‘DEPREM SONRASI YER ALTI SUYU SEVİYESİNDE DEĞİŞİMLER OLABİLİR’
Yer altı suyunun seviyesinde de değişimler olabileceğini vurgulayan Prof. Dr. Şimşek, “Zelzele şok dalgaları erişince yer altı suyu seviyesi yükselir ve zamana bağlı olarak eski haline dönüyor. Bu yer altında gerçekleştiği için yüzeyde göremeyiz. Sadece gözlem kuyularında belirlemek mümkündür. Bazı zelzele alanlarında, bir su deposu var ise, kuruyabiliyor ya da yeni bir kaynak oluşabiliyor. Örnek verirsem ABD’nin Kaliforniya eyaletine bağlı Sonoma kazasının merkezi olan Santa Rosa kentinde, depremden sonrasında kurumuş bir dere yine aktifleşiyor. Son olarak Kanada’da bir depremde takımadalarda bazı kaynakların kuruduğunu da gördük. Zelzele sonrası oluşan kırık ve çatlak sistemleri yer altı dinamiğinin değiştirebiliyor. Bundan dolayı seviyelerde bazı değişimler gözlemleyebiliyoruz” dedi.
Afet bölgesindeki maden sahalarına da değinen Prof. Dr. Şimşek, “Bu mevzuda şanslıyız. Bölgede bilhassa kimyasal içerikli atık depolama alanları içeren maden sahaları fazlaca yok. Oradaki en büyük maden alanı, Afşin- Elbistan kömür sahası. Buranın üniversite olarak kontrolörlüğünü yürütüyoruz. Sahadaki su kuyularıyla ilgili bir sorun gerçekleşmemiş. Yalnız 3 saatlik bir elektrik kesintisi gerçekleştiğinde su seviyesi kısmen yükselmiş. Pompalar çalıştıktan sonrasında yine devreye girmiş olduğu için şu an bir risk yok. Sadece detaylı incelemek de gerekiyor. Eğer kimyasal atık içeren atık depolama sahaları olan maden işletmeleri var ise, buraları da incelemek lazım. Yer altı suyu için çekince arz edebilir” diye konuştu.
‘YETKİLİLERİN SAĞLADIĞI TEMİZ SULAR TÜKETİLMELİ’
Uyarılarda bulunan Prof. Dr. Celalettin Şimşek, “Zelzele bölgesindeki halkımızdan, yer altı suyunda bir gaz çıkışı, çürümüş yumurta şeklinde fena koku, suyun tadında yada sıcaklığında bir değişim var ise kesinlikle tüketmemelerini istiyoruz. Su tatsız ve berrak olmalı. Aksi bir durum var ise tüketmemeli, yetkililere bildirilmelidir. Su tüketimlerinde ne olursa olsun yetkililerin sağlamış olduğu temiz sular tüketilmelidir. Ek olarak ülke olarak su yönetim planı oluşturmak da gerekiyor. Toplanma alanlarına temiz su depolama alanları yapmalıyız. Toplanma alanındaki nüfusa kafi gelecek kadar suyu sağlamamız lazım. Bundan dolayı salgın hastalıkları önlemek için kafi suyu sağlamak ehemmiyet arz etmekte. Zelzele riski altındaki öteki kentlerimizde, evvelde toplanma alanları hazırlanmalı, buraya sanitasyon için temiz su sistemi kurulmalı, diye düşünüyorum” dedi.
DHA
Kurtarıldığı anların görüntüsü ortaya çıktı! Kahreden sözler
Zelzele sonrası merak ediliyordu, bakanlık il il deklare etti
‘Neyin emirini bekleyeceğim?’ Dikkat çeken çıkış